HIZIR Orocu
ALEVi iNANCINDA Hizir VE HIZIR ORUCU
Alevi inancinda HIZIR olgusu önemli bir yer tutar günlük yasaminda surekli kulandigi sözcüklerin basinda yer almaktadir hep cagirir HIZIRa siginir yardimdiler gelip yetiseceyine inac getirir Halk arasinda sürekli kulanilan bir söz vardir .Kul dara düsmeyince HIZIR yetismezmis Bu sözdende cok iyi anlasilacagi gibi dara düsenin her hangi bir sikintiyi, acmasi asabilmenin , ilk akla gelen önemli bir zat Ululardan .Dara düsünce sikinti yasanirken kisilerin sigindigi manevi bir kapidir.Nuh Peygamberin gemisi firtinaya tutulmus, Halk feryatedip, yetis ya HIZIR bizi dua etmisler. Duavalari yüce Tanri tarafindan kabul olmus ve firtina dinmis iste o zaman yüce Allaha üc gün oruc tutmuslar.
ayrica bir diger önemli boyutuda Hz Ali ile Hz Fatmanin ogullari imam Hasan ile imam Hüseyinin hastaliklardan sifa bulmalari icin üc gün oruc adamislar orucun birinci günü aksami orucunu acacaklari zaman kapilarina bir yoksul gelmisti, onlardan yemek istedi o günkü yeceklerini verdiler kendileri sadece su ile orucunu actilar ikinci gün yine tam oruc acma saatinde yine kapiya bir yetim geldi, yiyecek istedi ve o günkü nafakalarini yine kendisine verdiler ücüncü günde yine oruc acma saatinde kapi calindi ve bir tutsagk kapidaydi ve yiyeceklerini yine verdiler ve böylece üst üste ücgün ac kalarak oruc,larin tutmuslardi Bunun üzerine Kuranin insan süresindeki sekizinci ayet gelmisti anlami söyleydi. nefsine tercih eden bütün mümünler bu ayetin tasifine dahildir. biz aleviler olarak imam Ali,nin kapisina gelen kisinin Hz HIZIR olduguna inaniriz.
Birde imam Ali,nin HIZIRin özdeslestirilmis olmasi yani Hz Alinin diger adidir bu böyle oluncada toplumumuzda dahada önemli bir sayginlik kazanmaktadir HIZIR Kültürünün izlerini Nuh Tufaninda, Tevratta Kuranda Hz Alini Kabrinin bulundugu Necefte Hz Hüseyinin sehit oldugu Kerbelada bulmak mümkündür. yakin tahrimizde orta Asyada Amet yesevide Anan doluda Haci bektasi veli,Sah Baba Mansur, Abdal Musa Sah Kulu, Seyyit Battal Gazi, Hamza Baba Pirsultan Abdal, Düzgün Baba’da seyyit Baba’da oldugu gibi Alevi’lerin ziyaret yerleri ve önderleri bünyesinde yasatildigini biliyoruz. HIZIRin yeri benim icimde cok özel yeri vardir. nezaman kendimi sikintida hisetsem hemen HIZIRra siginirim icimi isitan bir inac bir tarifi mümkün olmayan bir duygudur.Sigindigim medet umdugum bir güvence, bir kapi.koruyucu, kurtarici, yardimci kimliyi nedeniyle, yari insan, yari Melek, yari Peygamber simgesi olarak karsimiza cikar. Halk tarafinda yükletilen misyon cok yönlüdür ve de cok anlamlidir. hata günümüzde hastane ambulasinda bile HIZIR Acil servis diye yazilmaktadir.
Halk arasinda günlük yasamdaki yeri önemini su sözlerden dahada iyi anliyoruz örneyin HIZIR belani versin HIZIR cezani versin sözlerin caydirici yanida hic bir zaman göz ardi edilemez
Diger bir önemli boyutuda, halk arasinda adaletin, caliskanligin, yardimseverligin, dar günün dostu, bilgi kisiligi, evliya olusu, bunlarin tümünü bir araya getirdiyiniz zaman önemi ve günlük yasamdaki yeri dahada iyi anlasilmaktadir. Dikat edilecek önemli bir husus, genis bir corafiyada yasamasina ragmen özeliklede sikintili olan yerlerde dile getirilmesi dahda cokcadir.
HIZIR hakinda cok düsünceler vardir. HIZIRin yasadigi dönemlere iliskin Hz ibrahim dönemine yasadigi. bir diyer düsünce ise Süleyman Peygamber döneminde yasadigi görüsler mevcutdur daha yayginolan görüste HIZIRin Hz Musa döneminde yasadigini anlatan bir görüs en yaygin olanida budur.
YA. BONEUZAG
Dersimin tasniyesini sarmis cümle ulular
Pirler zikir eder sehmah dönünce
Seher vakti döktük döktük biz gözyasini
Sehri erdem yasanir gece gündüz burada
Ciralar yanar yanar boneuzagda
Hizir seslenir pirler ayakta canlar ayakta
Dersime gelmis cümle ulu melekler
Dagtaslar basinda hiziri bekler
Temizlenmis gönüller ferrah icinde
Gün isigi gibidir geceler burada
Ciralar yanar yanar boneuzagda
Hizir seslenir pirler ayakta canlar ayakta
Birliyin sesi uyanir sevgi cogalir
Tütüsür yürekler gözyasi icinde
Sügüt dalina gelmis bülbül yeralir
Hü sesleri yankilar bülbüle varir
Ciralar yanar yanar boneuzagda
Hizir seslenir piler ayakta canlar ayakta
Öyle bir baga vardim tasniye köyünde
Gülcemale geldim pirime vardim
Tutar beni canevimde hizir sevgisi icinde
Birliyine götürür kanat gelir melekler
Ciralar yanar yanar boneuzagda
Hizir seslenir pirler ayakta canlar ayakta
Bonouzagin etrafi Baba mansur ocagi
Rayber pirler yeralir gözcüler bekler
Sevenler bir arada Hak.ka siginir
Pir evladi yetisir ocak canlanir
Ciralar yanar yanar boneuzagda
Hizir seslenir pirler ayakta canlar ayakta
Ciyerine bir okdüser musai kazimin
Pir birliyine baglanir yola serilir
Cemalinle yetis bana sahi merdan Ali Ali
Ehl-i beyit birliyi icinde darinda durayim
Ciralar yanar yanar boneuzagda
Hizir seslenir heydost pirler herdem divanda
( Yüreyimde firtinalar eser ocak ile subat ayinda
Costurur beni katilirim herdem Hak sevdasina
Bu iki ayi birbirine baglayan Hizir Aleyiselam.dir
Temizlenir bedenler yol sevdamiz gerceklesir )
yukarda yazdigim siir de oldugu gigi Hz Ali ile HIZIRa iliskin olmakla birlikte, Alevi Felsefenin derinliyini özetini bulmak mümkün. Güzelligide buradadir inancimiza iliskin en önemli kaynaklardan biride ozanlarin yazdigi siirlerde dizilerin tasidigi anlamin derinliklerinde aramak gerekir.Cemlerimizde seslendirilen beyitlerde HIZIRin bir diyer adi Beyruz olarak gecer. Zati zatdan ayirmamak, olayi Hz. Ali de yogunlasiyor.bu dizilerden de anlasilacagi gibi HIZIRin saf ve temiz olanin yaninda oldugu ve Ab-i hayat suyunun ictigine inanilir. kendinde seyr eder sifatizati”misrasinda gönlümün temizliginde arayip bulmaktir zati. burada islenen merdi meydan Hak meydanidir. ikrar verilip ikrar alinan cem meydanidir. pir huzurudur Ölmeden ölünen meydan, cok canin bircan olduguyer
Ziyaretlerin cogunlukta oldugu yerlerden biride Tunceli yöresidir. HIZIRin oradigi yerden biride eski adi tasniye olan simdiki adi Gökce konak Bava Düzgün Dedemin ve Hüseyin Düzgün Dedemin köyü olan yani Babam Ali Düzgünun köyü, HIZIR burayada oramistir Ugadigi yer ziyaret haline getirilmistir ziyaret ismi ise ( BONEUZAGdir ) pirlerin sahiplik ettiyi bu ziyaret yeri Baba Mansur ocagina baglidir. Tunceli yöresinde HIZIR ismine cok yerde rastlanmak mümkün.Örneyin HIZIR Gölü ( Gole xizir ) HIZIR köprüsü ( Pirde xizir )buna benzer cokca yere ve isme ugramak mümkün.
Halk arasinda imaji. Yasli, beyaz uzun sakalli Pir Devris Nur yüzlü bir zat. Dardakini kurtaran Evlere bereket getiren Hastalara sifa dagitan Dilinde Hakk kelami hic düsmeyen Gece Gündüz ibadete dalan Tarifi zor olan bütün güzelikleri üzerinde toplayan Kamilliye erismis bir Uluzat.
KUR’AN’I, KERiM’DE HIZIR
HIZIR ile ilgili El-Kehf Suresidir Kur’an-i Kerimde seksen üc süreyi icermektedir. Tamami yüz on ayetten olusur. Konumuzla iliskili olan Hz.Musa ile HIZIRin bulusmasini anlatan 60, 80 ayetlerin icerligine bakildiginda Hz. Musa ile HIZIRin bulustugu yer iki denizin birlestigi yer rivayetlere göre cok sayida yerin adi gecmektedir. bunlardan bir taneside Antakyadir Kara Deniz, Hazar Denizi arasi Akdeniz ile Kizil Deniz Arasi Vs Rivayet uznca anlatir.
HizirORUCU
HIZIR orocu Anadolu bölglerinde özeliyine göre farkli farkli olarak tutulmaktadir. beni en iyi bildiyim bölge Tunceli yöresindeki tutulma seklini aktarmaya calisacam HIZIR orocu 15 ocak ile 15 subat arasi tutulmaktadir. tunceli ve erzincan bölgesinde onbes ocagi izleyen ilk carsamba oruc tutulmaktadir ancak carsamba günü ocagin ondördüne düsersede yine HIZIR orocu tutulur zaten baslangic günü carsamba günü oldugu icin ondört ile onsekiz ocak arasindaki carsamba orucun ilk günü sayilmaktadir.bunu izleyen iki carsamba ile birlikte ücüncü sali carsamba ve persembe günü oruc tutulur ve sona erer ayrica ücüncü carsamba günü niyazlar pisirip dagitilir kurbanlar kesililir dagitilir.
HIZIR orocu Anadolu bölglerinde özeliyine göre farkli farkli olarak tutulmaktadir. beni en iyi bildiyim bölge Tunceli yöresindeki tutulma seklini aktarmaya calisacam HIZIR orocu 15 ocak ile 15 subat arasi tutulmaktadir. tunceli ve erzincan bölgesinde onbes ocagi izleyen ilk carsamba oruc tutulmaktadir ancak carsamba günü ocagin ondördüne düsersede yine HIZIR orocu tutulur zaten baslangic günü carsamba günü oldugu icin ondört ile onsekiz ocak arasindaki carsamba orucun ilk günü sayilmaktadir.bunu izleyen iki carsamba ile birlikte ücüncü sali carsamba ve persembe günü oruc tutulur ve sona erer ayrica ücüncü carsamba günü niyazlar pisirip dagitilir kurbanlar kesililir dagitilir.Hizirorucu besgün tutulmaktadir )bazi bölgelerde HIZIR orucu 13 14 15 subatda tutulmakta.HIZIR orucu köy ve asiretine göre deyismektedir.buna neden pirin her yere ayni zamanda ulasmasi mümkün olmamasidir Ulasim sartlarindan cografi yap-sindan bölgenin yasadigi sikinti. Onun icin dogal olarak farkli zamanlarda kutlanir.Orucun son günü olan persembe günü. persembeyi cumaya baglayan gecenin aksami HIZIRin geleceyine dayil evde yasiyan Aile fertleri ve ev hanimi tarafindan ev temizlenir ve havanlandirilir ciralar yakilir temizliyin manasida HIZIRin temizliyi cok önem vermesidir ( ve yakilan ciralar yanilmiyacak made üzerinde yakilir buna özen gösterilir )
Ayrica persembeyi cumaya baglayan gecede bekar genc kizlar ve delikanlilar persembe günü oruc tuttuktan sonra oruclarini acarken su icmezler biraz fazla tuz yerler fazla susasinlar diye ve su icmeden yatarlar ruyasinda kim kendisine su verirse ononla evleneceyine inanirlar ayrica niyazlarin pisirilip dagittiklari gün niyazin bir lokmasini evin üstündeki bacanin yanina genc kizlar ve erkekler tarafindan birakilir ve uzktan bir iki saat gözetilir. kirlangic tarafindan alinan bu niyaz lokmasi baska bir evin üstüne götürür ise ozamanda bu ev de yasiyan bekar kiz yada bekar erkekle evleneceyini dösünür. Buda Alevilerin Hz. HIZIRra nekadar bagli olduklarini ortaya koymaktadir Alevi insani cogu kez söyledigi Yetis ya Ali,ya HIZIR diyerek bir bütünsellik icerisinde görür.Onlari bütünlestirir. birisine bir sey teslim ederken HIZIR Emanetidir diye siki siki tembih ederler.
Diger önemli bir konuda misafirin önemini Hz.Ali ve HIZIRla özdeslestirirler.Mihman Alidir HIZIR diye burada misafirin önemini vurgulamak icin ikikutsal zata benzetirler misafir basimin tacidir Hakk misafiridir. buda bize coksey anlatmaktadir
Ayrica persembeyi cumaya baglayan gecede bekar genc kizlar ve delikanlilar persembe günü oruc tuttuktan sonra oruclarini acarken su icmezler biraz fazla tuz yerler fazla susasinlar diye ve su icmeden yatarlar ruyasinda kim kendisine su verirse ononla evleneceyine inanirlar ayrica niyazlarin pisirilip dagittiklari gün niyazin bir lokmasini evin üstündeki bacanin yanina genc kizlar ve erkekler tarafindan birakilir ve uzktan bir iki saat gözetilir. kirlangic tarafindan alinan bu niyaz lokmasi baska bir evin üstüne götürür ise ozamanda bu ev de yasiyan bekar kiz yada bekar erkekle evleneceyini dösünür. Buda Alevilerin Hz. HIZIRra nekadar bagli olduklarini ortaya koymaktadir Alevi insani cogu kez söyledigi Yetis ya Ali,ya HIZIR diyerek bir bütünsellik icerisinde görür.Onlari bütünlestirir. birisine bir sey teslim ederken HIZIR Emanetidir diye siki siki tembih ederler.
Diger önemli bir konuda misafirin önemini Hz.Ali ve HIZIRla özdeslestirirler.Mihman Alidir HIZIR diye burada misafirin önemini vurgulamak icin ikikutsal zata benzetirler misafir basimin tacidir Hakk misafiridir. buda bize coksey anlatmaktadir
Önemi bakiminda HIZIR kurbanina deyinmeden gecmeyeceyim. HIZIR kurbani bir iki ay önceden belirlenir. belirlenen zaman süresince kurbanin bakimi iyi bir bakim yapilir gündüzleyin samanligin icene konulur suyu yanina birakilir kendisine iyi bir bakim ortami yaratilir ve böylece bir iki ayicinde kurbanlik koc eli kilodan seksen kiloyu asacak sekilde beslenmis olur.HIZIR kurbanina verilen önemin göstergesidir.kurban kesilirken kimsenin kanina basmamasina dikat edilir kurban kani kazilmis bir cukura akitilir ve üstü kapatilir kurban kesilen yerde kan izi olmamasi icin oyer temizcesine yikanir. kesilen kurbanin bir kismi bisirerek ev halki ve akrabalar tarafindan yenilir kalan en büyük miktarida komsulara dagitilir.Alevi inancina göre kurban kemikleri, bir cukur kazilarak cukura özenle kemikler konur ve üstü kapatilir. Bu islem bittikten sonra orada hazir bulunanlar birbirleriyle niyaz olurlar. inanc ve gelenegimizin geregi gördürdüyünüz gibi Alevi inanci nekadar Hak Muhammed Ali ve HIZIRra bagli oldugu ortaya cikmaktadir Aleviler herzam heryerde yoluna sahip cikmislardir. Aleviler icin büyük bir innac mesalesidir.Cenabi Haktala bizi bu gözel inancimizdan ayirtmasin yolumuzu yolsuzlarin eline düsürmesinherzaman heryerde Alevi inanci yasatmaya devam eylesin bizi Ehl-i Beytte birer gül eylesin Hz.HIZIR Yolumuzu Acik eylesin.
MEYMAN OLSAN KALBiME
Geldi Hizir ayyi cani gönülden geldi
Elimde bir niyazim var orucumu niyet eyledim
Selam saldim niyet eyledim cümle meleklere
Bonouzag.ga vardim Hizir izini gördüm
Bahcende bir gül olsam gelip gülüme konsan
meyman olsan kalbime süzülsem dizlerine
Gülbeyazi gibi görünür Bonouzag etrafi
Pervan oldu gönlüm secdeye vardim
Yüreklerde sevgi seli Hak yolu göründü
Can dostlara haber olsun Hizir ayi geldi
Bahcende bir gül olsam gelip gülüme konsan
Meyman olsan kalbime süzülsem dizlerine
Bir kurban niyet eyledim Hizira varsin diye
Kurbanim titredi kanatlanip Hizir.ra vardi
candan varoldum hürmet eyledim Yüce Yaradana
Alevi innanci sardi beni Hizir ayinda
Bahcende bir gül olsam gelip gülüme konsan
Meyman olsan kalbime süzülsem dizlerine
Darda zurda kalana yetisirsin ya Hizir imam Ali.ile
Gelyine yetis bizlere yolumuz.dardadir darda
Göster simdi cemalini bagla bizi yol sevdana
Yürümek ister bu gönlüm senin gittiyin yolda
Bahcende bir gül olsam gelip gülüne konsam
Meyman olsan kalbime süzülsem dizlerine
Kabarmis benim yüreyim Hizir aski.ile
Bag bahce kök.salar talibim pir.ri ile
Tutulan hizir cem.minde sehmah sahlanir
Birliyimiz tazelensin Hizir yetis cedin ile
Bahcende bir gül olsam gelip gülüme konsan
Meyman olsan kalbime süzülsem dizlerine
Musai Kazim.min Kurbani ermisti kurban kervanina
Gönül zengini oldum Hizir senin yolunda
Sercesmedir akar hep bonouzag.da
Babamansur ikrari baglar beni Hizir.ra
Bahcende bir gül olsam gelip gülüme kaonsan
Meyman olsan kalbime süzülsem dizlerine
Costurur beni katilirim herdem Hak sevdasina
Bu iki ayi birbirine baglayan Hizir Aleyiselam.dir
Temizlenir bedenler yol sevdamiz gerceklesir )
yazan musai kazim düzgün
bonouzag@web